انواع خوراک دام در تغذیه گاو شیری

یکی از مهمترین عوامل مؤثر در سود دهی گله‌های گاو شیری تغذیه مناسب و صحیح است، زیرا بیش از نیمی از مخارج روزمره هر دامداری صرف هزینه های تغذیه ای شده و از طرفی یکی از مهمترین عواملی که می تواند بر روی مقدار و ترکیبات شیر تاثیر گذار باشد تغذیه است. بدیهی است هرگاه مقدار خوراک مصرفی بیش از نیاز دام باشد ، دام انرژی بیشتری دریافت کرده و چاق می شود که این چاقی مشکلاتی را در تولید ، زایمان و عدم فحلی ایجاد می نماید و از سویی اگر خوراک مصرفی کمتر از نیاز دام باشد ، دام به تدریج لاغر و ضعیف شده و در مقابل بیماری ها مقاومت کمتری ازخود نشان می دهد. بطور کلی خوراک دام به دو بخش اصلی یعنی علوفه و کنسانتره تقسیم می شود که ابتدا به معرفی خوراک علوفه ای و سپس به معرفی خوراک آماده (کنسانتره) می پردازیم.

یونجه

مصرف یونجه سبز پر برگ و فاقد کپک زدگی درجیره غذایی گاوهای شیری باعث افزایش مقدار شیر و مقدار کل چربی شیر می شود.یونجه خوشخوراک بوده و یکی از با ارزش ترین گیاهان علوفه ای می باشد. برگ یونجه به علت داشتن پروتئین بالا دارای ارزش تغذیه ای بالاتری نسبت به ساقه یونجه است.میزان پروتئین یونجه بالا اما انرژی آن پائین است که این کمبود باید از سایر اجزاء جیره (کنسانتره) تامین شود.

ذرت سیلو شده

یکی از منابع غذایی با قابلیت هضم بالا برای دام ذرت سیلو شده است که دام آن را با میل و اشتها فراوان مصرف می نماید و در زمستان یکی از بهترین خوراک ها برای گاوهای شیری ، پرواری و گوسفندان می باشد.میزان انرژی ذرت سیلو شده بالا و پروتئین آن کم می باشد از اینرو مصرف آن همراه با یک منبع پروتئینی (یونجه) بسیار مناسب است اما از تغذیه ی گوساله های زیر ۶ ماه با ذرت باید خودداری گردد.

کاه گندم

کاه گندم بطور کلی دارای ارزش غذایی و قابلیت هضم پایینی بوده و قادر به تامین نیازهای غذایی دام نیست . از اینرو برای بالا بردن ارزش غذایی کاه بخصوص در مناطقی که منابع پروتئینی محدودی دارند تامین بخشی از احتیاجات غذایی دام از طریق غنی سازی کاه با اوره روشی ساده و مقرون به صرفه خواهد بود

نان خشک

پس از مصرف توسط دام به توده خمیر چسبناک تبدیل شده و به دیواره شکمبه و روده ها می چسبد و دام را دچار ناراحتی های گوارشی مانند اسیدوز می نماید. علاوه بر این اکثر نان خشک های مورد استفاده در دامداری ها آلوده به کپک، میکروب و سایر اجسام خارجی می باشد که باعث مسمومیت ، سقط جنین و ابتلا دام به برخی بیماری ها و درنهایت افزایش هزینه های درمانی می شود. لذا توصیه می شود از مصرف نان خشک توسط دام ها جداً خودداری کرده و با جایگزینی کنسانتره افزایش تولید و حفظ سلامتی دام ها را تضمین شود.

کنسانتره و ضرورت مصرف آن

از آنجایی که استفاده از یک نوع ماده غذایی به تنهایی نمی تواند تمامی احتیاجات دام را برطرف کند مصرف کنسانتره درگاوهای شیری ضروری است زیرا علاوه بر اینکه فضای شکمبه برای مصرف میزان بالای خوراک (به خصوص در گاوهای پر تولید ) محدود است. بدن دام نیز به مجموعه ای از مواد غذایی جهت تامین احتیاجات خود نیاز دارد. علاوه بر موارد فوق در کشور ما تولید ۱ لیتر شیر با علوفه گرانتر از تولید ۱ لیتر شیر با کنسانتره می باشد زیرا کیفیت علوفه تولیدی در کشور، بطور کلی پایین است. مواد تشکیل دهنده کنسانتره معمولاً شامل :

1. مواد انرژی زا مانند ذرت ،جو ، چربیهای گیاهی و حیوانی ، تفاله چغندر قند ، ملاس
2. مواد پروتئینی مانند انواع کنجاله ها ، پودر ماهی، اوره
3. مواد معدنی و ویتامینی : کمبود برخی مواد معدنی و ویتامینی در جیره غذایی دام باعث کاهش تولید، کاهش رشد، عدم آبستنی ، سقط جنین و کوری دردام می گردد. از جمله دی کلسیم فسفات ، پودر صدف ، پودر استخوان و از جمله مواد ویتامینی می توان به ویتامین های D،A و E اشاره کرد.
4. همچنین از سبوس گندم و سبوس برنج نیز در مخلوط کنسانتره استفاده می شود اما باید توجه داشت که ارزش غذایی انواع سبوس بسیار کمتر از کنسانتره بوده و دامداران نباید سبوس را جایگزین کنسانتره نمایند.

به طور متوسط به ازای هر ۵/۲ لیتر شیر تولیدی ۱ کیلو گرم کنسانتره جهت تغذیه دام در نظر گرفته می شود (بدون در نظر گرفتن کنسانتره مورد نیاز جهت نگهداری ، رشد گوساله و افزایش وزن روزانه گاو شیری).

با توجه به اینکه درحال حاضر از یک سو سطح کیفی کنسانتره تولیدی کارخانجات خوراک دام به علت نظارت و انجام آزمایش های کنترل کیفی افزایش یافته و از سوی دیگر با توجه به افزایش بی رویه قیمت علوفه ضرورت مصرف کنسانتره بیش از پیش احساس می شود.

کنسانتره پلت شده در مقایسه با کنسانتره ساده (مش) دارای مزایای زیر می باشد :

1. سهولت جابجایی به علت حجم پایین
2. افزایش قابلیت هضم با توجه به مرحله ی پیش پخت
3. کاهش ریخت و پاش و گرد و غبار به علت چسبندگی و فشردگی
4. کاهش آلودگی احتمالی بدلیل حرارت دیدن
5. قدرت ماندگاری بالا به علت کاهش سطح تماس با محیط