بیماری گامبورو (IBD, Gumboro)

بیماری گامبورو، یک بیماری حاد و واگیردار ویروسی که باعث تخریب سلول های لنفوسیت بورس (Bursa of Fabricius)  و همچنین سایر ارگان های لنفوئیدی می شود. یکی از شایع ترین بیماری های طیور در نقاط مختلف دنیا که بیماری تحت بالینی آن در خیلی از موارد تشخیص داده نمی شود. جوجه های جوان مبتلا به بیماری پاسخ ایمنی ضعیف نسبت به واکسیناسیون نشان می دهند و همچنین به عفونت های ثانویه بسیار حساس می شوند.

قدرت بقای ویروس

عامل بيماري ویروسی از خانواده بیرنا ويريده (Birnaviridae) می باشد که ویروس بسیار مقاومی نسبت به خیلی از ضدعفونی کننده های رایج است و در سالن پرورش طیور می تواند تا 4 ماه زنده بماند و اگر فارمی آلوده به ویروس شود ممکن است در دوره های متوالی علایم بیماری در گله مشاهده گردد.

عملکرد ویروس گامبورو

در 10 روز اول زندگی جوجه، سلول های لنفاوی به بورس می روند و تمایز پیدا می کنند. حال اگر ویروس گامبورو سبب تخریب بافتی بورس گردد، باعث می شود که سلول های لنفاوی نتوانند در بورس تمایز پیدا کنند که ضعف سیستم ایمنی پرنده را به دنبال خواهد داشت بنابراین بهتر است که بورس را از آلودگی در روزهای اول زندگی محافظت کنیم و باید حداقل تا سه هفته از آلودگی آن جلوگیری کنیم تا تعداد کافی سلول های ایمنی تولید شود چرا که بعد از آن ویروس گامبورو با شدت کمتری باعث تضعیف سیستم ایمنی می گردد.

انتقال ویروس

انتقال ویروس گامبورو از طریق مدفوع، پرسنل، تجهیزات، غذا و آب انتقال پیدا می کند و پرندگان با بلعیدن ویروس آلوده می گردند.

انواع درگیری پرنده به بیماری گامبورو:

بیماری گامبورو به دو فرم جوجه ها را درگیر می کند:

شکل تحت بالینی

شکل تحت بالینی که اگر جوجه در سنین قبل از سه هفتگی درگیر شود، علایم بالینی بیماری مشاهده نمی گردد ولی به شدت باعث تضعیف سیستم ایمنی جوجه می گردد. فرم تحت بالینی از مشکلات مهم اقتصادی در واحدهای آلوده به ویروس می باشد و در طیورگوشتی که به صورت متراکم پرورش داده می شوند می توان دید که باعث کاهش رشد، عدم وزن گیری، بالابردن ضریب تبدیل، تلفــات زیاد و ایجاد حساسیت به واکســـــن های تنفسی در گله می شود.

شکل بالینی

شکل بالینی عموما بالاتر از سه هفتگی رخ می دهد که در این شرایط تلفات و علایم بیماری گامبورو بطور ناگهانی خود را نشان می دهند. علایم بالینی شامل دهيدراتاسيون ، کسلی جوجـــه و ژولیده شدن پرها و در کالبد گشایی ، بورس پرندگان تخریب، تورم و خونریزی دارند.

تورم و پرخونی بورس همراه ترشحات ژلاتینی زرد رنگ در سطوح سروزی بورس ونقاط نکروز بافتی را نیز می توان دید. 5 روز بعد از درگیری، بورس کوچک و آتروفی می گردد.
ویروس گامبورو باعث اختلال در سیستم انعقاد خون پرنده می شود و باعث می گردد تا نقاط خونریزی در عضلات سینه و ران مشاهده گردد.

کنترل بیماری گامبورو

برای کنترل بیماری باید یک برنامه واکسیناسیون دقیق بر علیه بیماری گامبورو در گله مادر انجام داد تا ایمنی مادری یکنواخت و مناسب به جوجه ها انتقال یابد و همچنین رعایت بهداشت و قرنطینه و اجرای یک برنامه واکسیناسیون خوب علیه بیماری درگله گوشتی را در نظر گرفت.
از موارد مهم دیگر در کنترل بیماری گامبورو در گله های طیور، کنترل انتقال آلودگی می باشد که توسط اجرای مراحل بیوسکوریتی که شامل بهداشت و آماده سازی مناسب واحد قبل از جوجه ریزی وکنترل عوامل انتقال دهنده ویروس در هنگام پرورش می باشد. ترکیبات ضد عفونی کننده مثل فنل یا فرمالئید اثر بسیار مناسبی بر روی از بین بردن ویروس گامبورو دارند. بهداشت و قرنطینه مناسب باعث جلوگیری از آلوده شدن واحد پرورش می شود.

واکسیناسیون

واکسن های موجود بر اساس حدت آن به سه دسته Mild ،Virulent ،Intermediate تقسیم می شوند که واکسن های Intermediate به طور معمول بیشتر مصرف می شوند. چون بدون اینکه آسیب جدی به بافت بورس بزند باعث ایجاد پاسخ ایمنی مناسب درگله می شوند.
زمان واکسیناسیون گله بستگی کامل به میزان تیتر آنتی بادی مادری انتقال یافته به جوجه ها دارد. اگر در زمان واکسیناسیون میزان آنتی بادی مادری بالا باشد، باعث خنثی شدن واکسن می شود. 10  الی 12 روز لازم است پس از واکسیناسیون جوجه ها تیتر ایمنی محافظت کننده علیه بیماری نشان دهند پس می توان نتیجه گرفت نقش قرنطینه و بهداشت واحد در هفته های اول زندگی بسیار حائز اهمیت می باشد. اگر تیتر ایمنی مادری گله گوشتی یکنواخت نباشد، باید چند نوبت واکسن گامبورو تجویز گردد. مثلا در یک روزگی و چهارده روزگی تجویز چند نوبت واکسن در مواردی توصیه می گردد که تیتر ایمنی مادری گله یکنواخت نباشد یا گله هایی که از چند واحد مختلف مرغ مادر خریداری می شوند.

درمان بیماری گامبورو

درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد اما درمان های تقویتی مثل ویتامین ها، مکمل ها، الکترولیت ها و آنتی بیوتیک که برای درمان عفونت های میکروبی ثانویه استفاده می شود، می توانند اثر ویروس را کاهش دهند. کاهش تراکم جمعیت و ضد عفونی گسترده زمین های آلوده موفقیت محدودی در پیشگیری از شیوع بیماری به همراه داشته اند.

همچنین می‌توانید مقالات زیر را در راستای بررسی اهمیت ویتامین ها و مواد معدنی در خوراک دام و طیور را مطالعه کنید:

اهمیت کولین کلراید در خوراک دام و طیور

اهمیت ویتامین B8 (بیوتین) در تغذیه دام و طیور

اهمیت ویتامین C در تنش گرمایی

مطالب مرتبط با دیگر بیماری های طیور:

آشنایی با باکتری مایکوپلاسما گالی سپتیکوم