معرفی ویتامین ها

ویتامین ها گروهی از ترکیبات آلی هستند که در عملکرد طبیعی، رشد و تولید مثل نقش انسان ، پرندگان و سایر جانداران نقش  مهمی ایفا می کنند.

کمبود یک و یا چند ویتامین در جیره طیور می تواند موجب بروز برخی بیماری ها و سندرم ها شود. در این مقاله به بررسی انواع ویتامین های موجود در خوراک طیور و اثرات آن ها در عملکرد طیور به ویژه مرغ گوشتی و تخمگذار و مرغ مادر اشاره خواهیم کرد.

دسته بندی ویتامین ها

ویتامین های محلول در چربی که عباتند از A ، D  ، E  و K

ویتامین های محلول در آب شامل ویتامین های گروه B و ویتامین  C

بدن طیور قادر به سنتز ویتامین C می باشد، بنابراین نیازی به افزودن آن به خوراک طیور نیست. استفاده از مکمل ویتامین C  زمانی توصیه می شود که طیور در شرایط استرس قرار داشته باشند.

بررسی انواع ویتامین ها در تغذیه طیور

ویتامین های محلول در چربی:

ویتامین A

این ویتامین برای رشد و تولید مثل طبیعی و حفظ شرایط مناسب سلول های اپی تلیال (سلول های سطح پوست و پوشش مجاری گوارشی ، تنفسی و تولید مثلی) در پرندگان لازم است.

کمبود آن  در جیره طیور باعث بروز علائمی چون التهاب ملتحمه، ترشحات چرکی از چشم و بینی و به هم چسبیدن پلک ها با ترشحات غلیظ التهابی می شود. در موارد کمبود شدیدتر ویتامین A ، نکروز و کراتینه شدن مخاط مجاری گوارشی و تنفسی رخ می دهد.

روغن ماهی و سبزیجات، منابع غنی ویتامین A هستند.

ویتامین D3

طیور برای جذب و استفاده مناسب از کلسیم و فسفر به ویتامین D3 نیاز دارند. می دانیم که کلسیم و فسفر برای رشد طبیعی، استخوان سازی و تشکیل پوسته تخم مرغ ضروری می باشند.ویتامین D3 با تابش نور خورشید روی سطح پوست طیور ساخته می شود.

کمبود این ویتامین در تغذیه طیور موجب نرمی استخوان یا Rickets می شود. در این حالت، پرنده تخم هایی با پوسته نازک و قابلیت جوجه درآوری پایین تولید می کند. همچنین، ضعف پاها و وضعیت نشستن مشابه با پنگوئن ها مشاهده می شود. منقار، چنگال ها و دنده ها حالت نرم و منعطف به خود می گیرند. یکی از علایم ویژه کمبود ویتامین  D3، خم شدگی جناغ و ستون مهره ها است.

روغن ماهی ، منبعی غنی از ویتامین D3 است.

ویتامین E

این ویتامین یک آنتی اکسیدان قوی است که برای عملکرد طبیعی سیستم عصبی پرنده ضروری می باشد.

کمبود آن در طیور جوان تر موجب بروز انسفالومالاسی (بیماری جوجه دیوانه) و دیاتز اگزودایی (تغییر رنگ آبی-سبز پوست) و در طیور بالغ اغلب منجر به تحلیل بافت عضلانی (دیستروفی) می شود.

ویتامین K

ویتامین فوق برای ساخت پروترومبین لازم است، بنابراین نقش مهمی در فرآیند لخته شدن خون ایفا می کند. همچنین، ویتامین K در برابر ابتلا به کوکسیدیوز، اثرات محافظتی دارد.

کمبود این ویتامین در جیره طیور ممکن است موجب افزایش تعداد لکه های خونی در تخم مرغ ها، بروز خونریزی در ساق و سینه و ایجاد نقص در لخته شدن خون گردد.
روغن جوانه گندم ، روغن ماهی، یونجه، سبزیجات، حبوبات جوانه زده، روغن دانه سویا و غلات، منابع بسیار مناسبی برای تامین ویتامین های  A، D3 ، E  و K  می باشند.

ویتامین های گروه  B

ویتامین های گروه B شامل تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پنتوتنیک اسید، پیریدوکسین، بیوتین، فولیک اسید و سیانوکوبالامین می باشند. این ویتامین ها در بسیاری از عملکردهای متابولیک از جمله متابولیسم انرژی کاربرد دارند.

• ویتامین B1 یا تیامین

  این ویتامین برای متابولیسم مناسب کربوهیدرات ها ضروری است. پرندگانی که دچار کمبود این ویتامین باشند، علایمی مانند بی اشتهایی، کاهش وزن، پایین افتادن بال ها و فلج عضلات بروز می دهند. در این شرایط، طیور روی پاهای خم شده می نشینند و سر خود را به عقب خم می کنند که به این حالت اصطلاحاً بیماری ستاره نگری (Star-Gazing Position) گفته می شود.

سبوس برنج، سبوس گندم و دانه های غلات، سرشار از ویتامین B1 هستند.

• ویتامین B2 یا ریبوفلاوین

  ریبوفلاوین در ساختار آنزیم ها و بنابراین در متابولیسم، نقشی حیاتی دارد. کمبود آن در بدن طیور 7 تا 14 روزه، باعث بروز اسهال و فلجی و پیچیدگی پنجه (Curled Toe Paralysis) می شود. در این حالت پرنده بر روی مفصل پشت پا (مفصل خرگوشی) و با کمک گرفتن از بال های خود، حرکت می کند. کمبود ریبوفلاوین در طیور بالغ موجب کاهش تولید تخم مرغ، افزایش مرگ و میر جنین، افزایش تعداد جوجه های مرده در تخم و ریزش پرها می شود. میزان مرگ و میر جنین بین روزهای ۱۸ تا ۲۰ انکوباسیون، به اوج خود می رسد.

مخمرها ، منابع غنی از ریبوفلاوین هستند.

• ویتامین B6 یا پیریدوکسین

  برای متابولیسم مناسب آمینواسیدها، وجود این ویتامین ضروری است. کمبود این ویتامین در جیره طیور موجب تشنج های اسپاسمی و پرش های ناگهانی عضلانی می شود.

منابع این ویتامین شامل دانه های غلات، مخمر، یونجه و یا مکمل هاست.

• ویتامین B12 یا سیانوکوبالامین

  این ویتامین در سنتز نوکئیک اسیدها، متابولیسم کربوهیدرات و چربی و سنتز متیل دخالت دارد. کمبود آن موجب کندی رشد، ضریب تبدیل نامناسب و افت قابلیت جوجه درآوری می شود. میزان مرگ و میر جنین در روز 17 انکوباسیون به اوج می رسد.

فرآورده های شیر و پروتئین های حیوانی، منابع ویتامین B12 می باشند.

جبران کمبود ویتامین ها در خوراک طیور

معمولاً به منظور جبران سطوح پایین ویتامین هایی که به طور طبیعی در جیره طیور یافت می شوند و اطمینان از این که تمامی نیازهای ویتامینه به حد کافی تامین شده اند، از پرمیکس ویتامینه استفاده می شود.

نکته مهم در تولید دان آماده

نکته ی قابل توجه در فرآیند تولید دان آماده، حفظ ویتامین های موجود در مواد اولیه (نهاده) و افزودن آنها به خوراک طیور است. یکی از مزیت های عمده ی دان آماده پلت، قابلیت تنظیم میزان هر ویتامین به میزان دقیق مورد نیاز است.

 درضمن با استفاده از پرمیکس ها و ویتامین های روکش دار در روند تولید، می‌ توان از حفظ ویتامین ها در جیره و رسیدن میزان مناسب آنها به طیور اطمینان حاصل نمود.