پرورش گوساله سالم با استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها

پرورش گوساله ای سالم با ضریب تبدیل پایین و مناسب، فقط به ژنتیک آن بستگی ندارد و محرک‌های تغذیه ای مثل پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها در رشد، سلامت و ایمنی گوساله در برابر انواع بیماری نقش دارند.

در تغذیه گوساله هر روز با میکروفلورای شکمبه و میکروبیوتای روده سروکار داریم. از این گذشته، میکروب‌های روده نشخوارکننده‌ها، (عمدتا میکروبیوتای شکمبه) 70 درصد انرژی مورد نیاز روزانه را از طریق تخمیر فیبرهای قابل هضم ناکارآمد تأمین می‌کنند.

نقش میکرفلورای روده در تغذیه و سلامت گوساله‌ها (و بره‌ها) چیست؟ 

مطالعات و تحقیقات بسیاری بر روی میکروبیوتای روده گوساله‌ها و ارتباط آن عوامل بیماری زایی مانند E.coli که از عوامل بروز اسهال است به انجام رسیده است. نه تنها عوامل بیماری‌ زا بلکه عوامل دیگری نیز در مرحله پرورش میکروبیوتای روده در دام، مانند سن، شیوه تغذیه، محل نمونه برداری (دیواره روده/محتویات روده)، ناحیه روده و افزودنی‌ها تأثیر دارند.

به طور کلی، هرچه یک گوساله جوانتر باشد، ساختار میکروب‌های ساکن در دستگاه گوارش بیشتر می‌تواند تغییر کند. از این رو، مکمل پروبیوتیک و پری بیوتیک‌ غالبا در تغذیه حیوانات جوان به منظور پشتیبانی از ایجاد جمعیت میکروبی سالم توصیه می‌شوند.

 در مرحله از شیرگیری گوساله به نظر می‌رسد، ایجاد میکروفلورای شکمبه در گوساله یک دوره حساس و حیاتی برای گوساله باشد. میکروفلورای شکمبه در کنار رشد حجم شکمبه و بافت مخاطی آن نیز افزایش می‌یابد.

میکروبیوم

به مجموعه همه میکروب‌ها (موجودات زنده میکروسکوپی) مانند باکتری‌ها و قارچ‌ها که در سطح یا داخل بافت‌ها یا مایعات بدن زندگی می‌کنند، میکروبیوم یا میکروفلورا می‌گوییم.

بافت مخاطی روده می‌تواند مسیری برای ورود عوامل بیماری‌زا یا سموم آنها به درون بدن گوساله باشد. با کمک به ایجاد میکروبیوم، می‌توان بافت مخاطی روده را توسعه داده و قابلیت تنظیم سیستم ایمنی روده را افزایش داد. از این رو، استقرار مناسب میکروبیوم در دفاع در برابر عوامل بیماری‌زا نقش کلیدی دارد.

علاوه بر آن، ارتباط بسیار قوی فی مابین مشخصات میکروبی روده و رشد و سلامت حیوان وجود دارد. از یک طرف این مقوله با متابولیت‌های مختلف قابل توضیح است: به عنوان مثال،  بوتیرات دارای میزان انرژی بسیار بالایی است و در واقع توسط شکمبه و بافت مخاطی روده به عنوان یک منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معمولا اهمیت میکروبیوم روده در گوساله ها مورد کم توجهی قرار می‌گیرد. شواهدی در دست است که نشان می‌دهد بهره‌وری و کارایی تغذیه گوساله‌ها با وضعیت میکروبیوتای روده نیز ارتباط دارد. البته اولین شرط لازم برای آغاز پرورش گوساله استفاده از یک تغذیه خوب و اجرای مدیریت بهداشتی مناسب است.

هدف استفاده از پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها  ایجاد تعادل میکروبی در شکمبه و روده است که موجب بهبود سلامت و عملکرد گوساله، تقویت هضم و پیشگیری از تجمیع عوامل بیماری‌زا در روده می‌گردد. البته استفاده از این محصولات در شرایط استرس نیز توصیه می‌گردد.

پروبیوتیک

پروبیوتیک، موجودات ریز، زنده و فعال میکروسکوپی (شامل باکتری‌ها و مخمرها) هستند که خوردن آن‌ها، باعث تغییر جمعیت میکروبی دستگاه گوارشی گوساله در جهت سلامتیِ بیشتر می‌شود. بیشتر اوقات به آن‌ها باکتری‌های مفید روده هم می‌گوییم که وجود این باکتری‌های خوب، از رشد و تکثیر باکتری‌های بیماری‌زا در روده گوساله جلوگیری می‌کند و باعث گوارش بهتر غذا و کمک به ایمنی بدن گوساله می‌گردد.

پری بیوتیک

پری بیوتیک‌‌ها بطور تیپیکال الیگوساکاریدهایی هستند که توسط آنزیم‌های دستگاه گوارش گوساله غیر قابل هضم می‌باشند ولی همین پری بیوتیک ها می‌توانند توسط میکروب‌های روده مورد استفاده قرار بگیرند.

پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها از طرق  زیر به گوساله کمک می‌کنند:

1) افزایش رشد و وزن روزانه

2) بهبود ضریب تبدیل خوراک

3) بهبود قوام مدفوع و دفع مواد سمی

4) کاهش هزینه‌های درمان گوساله‌ها (کاهش مصرف آنتی بیوتیک)

• افزایش رشد و وزن روزانه:

به طور کلی مصرف فيبرهای نامحلول عامل مهمي براي تقويت باكتري‌هاي مفيد روده گوساله‌ها است و از این طریق به بهبود فلور میکروبی روده کمک کرده و از طریق رقابت، باکتری‌های گرم منفی بیماری‌زا حذف می‌شوند و با افزایش رشد و توسعه پرزهای شکمبه در اثر مصرف فیبرهای رژیمی، زمان از شیرگیری گوساله‌ها کمتر از دو ماه می‌گردد و گوساله به سمت نشخوار تشویق می‌شود.

• بهبود ضریب تبدیل خوراک:

برخی از الیگوساکاریدها رشد میکروارگانیسم‌های مفید در روده را افزایش داده و بقیه بر سر محل‌های اتصال با باکتری‌های‌ پاتوژن رقابت می‌کنند. معمولا دیواره سلولی مخمر ساکارومایسس سرویزیه به عنوان منبع الیگوساکارید استفاده می‌شود، که بتاگلوکان و مانان الیگوساکارید آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نتیجه عملکرد دستگاه گوارش در جذب مواد مغذی بهبود یافته و با افزایش میزان مصرف خوراک، ضریب تبدیل گوساله‌های پرواری از 3.10 به 2.88 در یک دوره پرواری کاهش می‌یابد.

• بهبود در قوام مدفوع و دفع مواد سمی:

• سوربیتول به عنوان حامل ویتامین‌ها که تأمین کننده انرژی است و نیز به عنوان لاکساتیو اسموتیک به منظور تسهیل دفع فرآورده‌های سمی تولید شده در دستگاه گوارش عمل می‌کند. بتاگالان‌ها جاذب برخی از سموم قارچی (زیرالنون) می‌باشد و دفع آنها را تسهیل می‌نماید.
• فیبرهای نامحلول از دستگاه گوارش عبور می‌کنند و طی عبور در دستگاه گوارش آب را به خود جذب کرده و موجب افزایش حجم و نرم شدن مدفوع می‌گردند.  فیبرها به عنوان یک اسفنج عمل می‌کنند که میزان جذب آب را در پسماند غذای درون روده تعدیل نموده و مانع یبوست می‌گردند. در عین حال، فیبر عبوری از روده بزرگ نیز بدون تغییر دفع می‌شود. این مواد نه تنها از یبوست پیشگیری می‌کنند بلکه سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش را می‌کاهند.
• فیبرهای نامحلول در دستگاه گوارش دام یک شبکه سه بعدی بوجود می‌آورند که اسیدهای صفراوی و آنزیم‌ها می‌توانند در این شبکه به خوبی بر مواد مغذی اثر کنند و باعث تحریک رشد پرزهای روده شوند. بنابراین مصرف این فیبرهای نامحلول سبب بهبود عملکرد دستگاه گوارش و جذب بهینه مواد مغذی گردد.
• همچنین این فیبرها به مواد غذایی نمی‌چسبند و ویسکوزیته آن را کاهش می‌دهند که این ویژگی به جذب بیشتر مواد غذایی در دستگاه گوارش کمک می‌کند.
• در گوساله‌ها باعث رشد شکمبه شده و با حفظ آب در بدن، از وقوع اسهال جلوگیری می‌کند.

• کاهش درمان‌های انفرادی حیوان:

• درشرایط استرس شدید در گوساله‌ها که غالبا به دلیل تجمع یا جابجایی حیوانات اتفاق می‌افتد و بدنبال آن حیوان دچار اسهال یا بیماری‌های دیگر از جمله مشکلات تنفسی می‌شود، از مخمرهای هیدرولیزه مثل کلرورومایسس فراجیلیس استفاده می‌شود که باعث تقویت سیستم ایمنی و در نهایت تقویت گوساله می‌شود و از بروز بیماری‌های دیگری نیز پیشگیری می‌نماید. الیگوساکاریدها به گیرنده‌های باکتری‌های بیماری‌زا در سلول‌های روده ای متصل می‌شوند و با اشغال سایت مزبور از اتصال این باکتری‌ها به غشای روده جلوگیری می‌کنند.
• پروبیوتیک‌ها سبب افزایش ترشح ایمونوگلوبولین‌ها می‌شوند که به این طریق از اتصال باکتری‌های بیماری‌زا یا سموم آنها به اپی تلیوم روده جلوگیری می‌کند.
• پری بیوتیک‌ها به عنوان منبع تغذیه‌ای برای باکتری‌های فلور دستگاه گوارش به حساب می‌آیند و به این طریق تعداد باکتری‌های فلور را افزایش داده که در روند رقابت با باکتری‌های بیماری زا سبب تقویت سیستم ایمنی می‌گردند.
• پری بیوتیک بوسیله تحريك گزينشي، بر تقویت رشد و فعالیت تعداد محدودی از باکتری‌های موجود در روده بزرگ که عمدتا لاکتوباسیل‌ها و بیفیدوباکترها است، باعث افزایش ایمنی گوساله می‌گردد.
• پری بیوتیک‌ها از جذب مایکوتوکسین توسط دستگاه گوارش ممانعت می‌کنند.
• بتاگالان‌ها موجب افزایش تحریک تولید و فعالیت سلول‌های بیگانه خوار (ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها) می شوند و با افزایش ترشح موکوس در روده شده که به نوبه خود از اتصال عوامل بیماری‌‌زا به غشای داخلی روده جلوگیری می‌کنند و ایمنی را افزایش می‌دهند.

پری بیوتیک‌ها شامل گروه‌های زیر می‌شوند:

1) كربوهيدارت‌هاي غيرقابل هضم دستگاه گوارش

مانند: اليگوساكاريدها، فروکتوالیگوساکارید، ترانس-گالاکتو الیگوساکارید، گلوکو الیگوساکارید، اینولین، لاکتولوز، پیرودکسترین، لاکتیتول، الیگوساکاریدهای سویا، زایلو الیگوساکارید

2) قندهاي الكلي: مانند سوربيتول و گزيتيول و …

3) نشاسته مقاوم

4) فيبرهاي غیر قابل هضم

اثرات سومند پری بیوتیک‌ها در گوساله‌ها:

1) پیشگیری و درمان عفونت‌ها

2) کاهش بیماری‌های تنفسی

3) کاهش استرس‌ها

4) تولید اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه

5) انتقال اسیدهای صفراوی

6) کاهش تعداد سلو‌ل‌های سوماتیک

7) بهبود سنتز ویتامین‌ها به خصوص ویتامین‌های گروه B و تنظیم سیستم ایمنی بدن

8) رشد باکتری‌های سودمند در جایی که باکتری‌های مضر مستقر هستند و اصلاح جمعیت میکروبی روده

9) کاهش  LDL یا لیپو پروتئین‌هایی با دانسیته کم جهت پیشگیری از تصلب شراین

10) افزایش جذب کلسیم، منیزیم، آهن، روی و بهبود جذب مینرال

11) کاهش واکنش‌های التهابی

12) پیشگیری از کلونیزاسیون پاتوژن

13) افزایش عملکرد دام

14) کاهش آلودگی لاشه

15) کاهش آمونیاک و دفع اوره

16) بازسازی فلور روده پس از درمان آنتی بیوتیک

17) کاهش یبوست و اسهال عفونی

همچنین می‌توانید مقالات مرتبط با تغذیه و خوراک دام را با ورود به لینک‌های زیر مطالعه فرمایید:

• اهمیت ریز مغذی‌ها در دوره انتقال گاو
• انواع خوراک دام در تغذیه گاو شیری
• ساختار معده در نشخوارکنندگان
• عوامل مؤثر بر میزان تولید شیر

گردآوری: بابک ضیایی - کارشناس ارشد تغذیه دام

منبع: biochem