کندرونکروزیس و راهکارهای تغذیه‌ای مقابله با آن

استراتژی‌های تغذیه‌ای می‌تواند به جلوگیری از بروز کندرونکروز باکتریایی به همراه استئومیلیت (BCO) کمک کند. BCO زمانی بروز می‌کند که آسیب به روده طیور یا سرکوب سیستم ایمنی منجر به عبور باکتری‌ها از روده یا موانع تنفسی به خون شده و در استخوان‌های پای مرغ تجمع یافته و باعث ضایعات و لنگش شود.

علائم BCO معمولا بین 30 تا 40 روزگی ظاهر می‌شود، اما پرندگان قبل از خروج از تخم مستعد ابتلا به این بیماری هستند. چندین گونه از باکتری‌ها وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد BCO شوند، اما شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

Enterococcus spp, staphylococcus spp, E. cecorum, E. coli, S Agentis.

لنگش یک مسئله مهم اقتصادی و رفاه حیوانات برای صنعت طیور است که منجر به ضرر و زیان اقتصادی می شود.

چه عواملی منجر به عارضه لنگش می‌شوند؟

سرعت رشد بالا

در سال‌های اخیر، جوجه‌های گوشتی تجاری از نظر ژنتیکی برای سرعت رشد بالا انتخاب شدند. در حالی که نرخ رشد اصولی باعث کاهش بروز مشکلات عضلانی اسکلتی پا و نارسایی قلبی شده است، همچنین باعث کاهش فعالیت و تحرک پرنده و افزایش سلامت پا و آسیب ماهیچه سینه شده است.

یکی از عوارض جانبی کاهش فعالیت و تحرک در جوجه‌های گوشتی با رشد سریع، راه رفتن غیر عادی است که در آن پاها با یکدیگر تداخل پیدا کرده و باعث ساییدگی موضعی می‌شوند. باکتری‌ها می‌توانند از طریق خراش های ایجاد شده وارد بدن جوجه های گوشتی شده و در نتیجه آبسه ایجاد کنند. آبسه‌هایی که در امتداد مهره‌های گوشتی، استخوان ران و یا درشت نی ایجاد می‌شوند، می‌توانند منجر به فلجی و BCO شوند.

استراتژی‌های تغذیه ای برای سلامت استخوان و روده

کلسیم و فسفر به عنوان مواد معدنی ضروری در رشد استخوان، هنگام بروز لنگش پای مرغ گوشتی مانند BCO به عنوان اجزای حیاتی جیره غذایی جوجه‌های گوشتی در نظر گرفته می‌شوند. اگر استئوبلاست استخوان بتواند کلسیم و فسفر کافی را از گردش خون برای تشکیل بافت استخوانی جدید رسوب دهد، شکستگی‌های ریز به خودی خود نمی‌تواند علت لنگش باشد، مگر اینکه باکتری‌ها در محل شکستگی تجمع یابند.

آنزیم فیتاز، علاوه بر نقش مهمی که در بهتر هضم شدن کلسیم و فسفر در طیور و سایر گونه‌ها دارد، می‌تواند سلامت اسکلت پرنده را بهبود بخشد. با توجه به اینکه در حال حاضر فیتاز در اکثر جیره های طیور یافت می‌شود، اما تغذیه با فیتاز پایدار و کارآمد حائز اهمیت است.

یکی دیگر از اجزای کلیدی جیره طیور برای جلوگیری از کندرونکروزیس به  همراه  استئومیلیت باکتریایی، ویتامین D است که سبب افزایش جذب کلسیم و فسفر می‌شود. به دلیل اینکه قابلیت زیستی ویتامین D در روده پایین است، توصیه می‌شود بجای آن از شکل دیگر ویتامین D به نام 25-هیدروکسی استفاده شود.

یکی دیگر از اجزای جیره غذایی، پروبیوتیک‌های زنده است که سلامت روده را برای جلوگیری از BCO مجدداً متعادل می‌کند. پروبیوتیک‌ها به حفظ یکپارچگی روده جوجه‌های گوشتی کمک می‌کنند و از نشت محتویات روده و گسترش باکتری‌های روده به استخوان‌های پا جلوگیری می‌کنند.

مواد معدنی کم نیاز برای محافظت در برابر باکتری‌ها

از آنجایی که بسیاری از باکتری‌های درگیر در BCO به طور طبیعی در روده طیور وجود دارند، BCO فقط تحت شرایط خاصی از جمله عوامل استرس‌زای محیطی، سرکوبگرهای ایمنی، کمبود تغذیه و ... ایجاد می‌شود. یکی از راه‌های به تاخیر انداختن شروع و کاهش بروز BCO، بهبود یکپارچگی سد اپیتلیال روده است.

سد اپیتلیالی شامل پوست، پوشش اپیتلیال دستگاه گوارش، سیستم تنفسی، تولید مثلی و ... است. این بافت از دیواره‌ای محکم از سلول‌هایی که دائماً بازسازی می‌شوند ساخته شده است که از طریق اتصالات محکم به یکدیگر متصل شده‌اند. آسیب به این دیواره توسط استرس، انگل‌ها یا باکتری‌ها بر یکپارچگی بافت اپیتلیال تأثیر منفی می‌گذارد و امکان انتقال عوامل عفونی به بدن را فراهم می‌کند.

استخوان‌های پرندگانی که به سرعت در حال رشد هستند (درشت نی و استخوان ران) که تحت فشار مکانیکی مکرر قرار می‌گیرند، بیشتر مستعد ایجاد شکستگی‌های کوچک هستند. هنگامی که جوجه گوشتی تحت چنین شرایط استرس‌زا قرار می‌گیرند، ممکن است تغییرات زیادی در عملکردهای فیزیولوژیکی بدن رخ دهد.

افزودن مواد معدنی کم نیاز به جیره طیور می‌تواند اتصالات محکم در بافت‌های اپیتلیال را تقویت کند و پاسخ ایمنی مناسبی را در پرندگان تحریک کند که از انتقال باکتری‌ها به آبسه موجود در استخوان‌ها جلوگیری می‌کند.

ساخت واکسن علیه BCO

محققان دانشگاه آرکانزاس در حال ساخت واکسنی هستند که شامل چندین گونه باکتریایی برای کاهش بروز BCO در جوجه‌های گوشتی است. این پروژه بر ساخت واکسنی تمرکز خواهد کرد که می‌تواند به طور قابل توجهی بروز لنگش BCO را در جوجه‌های گوشتی کاهش دهد. باکتری‌های زیادی در بروز BCO نقش دارند. از این رو ساخت واکسن‌های چندگانه می‌تواند ایمنی مؤثر و طولانی در برابر عارضه لنگش در جوجه‌های گوشتی ایجاد کند.

یکی از مشکلات لنگش این است که در بروز آن چند عامل دخالت دارند که از این عوامل می‌توان به  باکتری‌های نشت شده از روده، ایمنی پرنده و مدیریت و نگهداری پرنده اشاره کرد.

با درک بهتر از اینکه باکتری‌ها چگونه از دستگاه گوارش و تنفسی وارد جریان خون می‌شوند و انتقال عمودی از طریق تخم‌مرغ می‌توان روش‌های بهتری برای جلوگیری از بروز لنگش ارائه داد. چالش برانگیزترین جنبه تهیه واکسن، یافتن ترکیب مناسبی از گونه‌های باکتریایی است. همه این‌ها بستگی به این دارد که کدام یک از گونه‌های باکتریایی را می‌توانیم در یک واکسن بگنجانیم و آیا می‌توانیم آن را به آزمایشات میدانی انجام شده توسط صنعت انتقال دهیم.

ترجمه و گردآوری: خانم دکتر علیپور، متخصص فیزیولوژی دام

ویرایش و طراحی: رضا یزدی